Istorija, tradicija, običaji – SELO MRTVICA

Ovo je veće selo levo od Južne Morave. Kuće su raspoređene na temenu jedne jezerske zaravni visoke oko 400 m i po višem zemljištu oko nje. Okolna su naselja: Jastrebac, Tegovište, Repište i druga.

Sadašnje stanovništvo Mrtvice potiče od predaka, koji su doseljeni. Rodovi su: Ognjanci, najstariji rod i osnivači sela. Njihova kuća najpre se nalazila na osojnoj padini zvanoj Mrtvica. Po tome je postalo ime sela. Ostale kuće su „od prizetkovci“. Stanovnici ovog roda imaju najbolju zemlju. Po svemu izgleda da su Ognjanovci u Mrtvicu došli negde sa planine. Mogli bi se smatrati kao starinci u Grdeličkoj klisuri.

U naselju Mrtvica živi 336 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 48,2 godina (46,3 kod muškaraca i 50,2 kod žena). U naselju ima 139 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,72.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

U Mrtvici i oko nje postoje različite starine i karakteristični topografski nazivi. Oni jasno ukazuju da je ovde bilo stanovnika još u ranije doba. U severoistočnom delu Mrtvice nalazi se stenovito uzvišenje Mađernica. Na temenu uzvišenja je crkva sv. Bororodice. Iznad ulaza crkve je ploča sa natpisom. Po njemu se vidi da je građenje crkve počelo 1831, a dovršeno je 1843. g. U natpisu se pominju i stanovnici iz Mrtvice: Marko Stankov, Nino Krstin, Radovan. Pominju se i neka okolna sela: Kržince, Džep. Oko pomenute crkve, na temenu uzvišenja Mađernice, postoje dva kružna zida sada u ruševinama. Zidovi su od kamena lepljenog malterom. Oko njih se mogu videti parčad od cigala i crepova.

Pomenuto uzvišenje sa severa je ograničeno dubokom dolinom. Sa ostalih strana ono ima strme odseke. Po svemu izgleda da je ovde postojala važna stara tvrđava. Iz nje se mogao šititi prolaz kroz Grdelička klisura.

U narodu se priča, da današnja Mrtvica nije mnogo staro selo. Nju su verovatno y XVIII veku, osnovali preci današnjeg najstarijeg srpskog roda Ognjanci. Posle njih su se naselili preci seoskih rodova: Prićevci, Deda Markovci, Ćosinci itd. U narodu se zapamtilo, da je u prvoj polovini XIX veka iznad Mrtvica vodila granica između Vranjskog i Leskovačkog pašaluka. Mrtvica se nalazila u prvom pašaluku. Seoska slava je drugog dana Duhova.