Istorija, običaji, tradicija – SELO KOZNICA

Koznica je selo razbijenog tipa. Deli se na ove mahale: Rupa ili Reka, Crkvište, Košarište, Kolarovci i Prokos. Prva mahala je glavna i nalazi se u južnom, a poslednja je u severnom delu atara, dok je rastojanje između njih je oko 5 kilometara. Koznica je 1960. godine imala 52 doma.

Do 1900. godine postojalo je jedno selo Koznica. Delilo se na dva kraja, Gornji i Donji. Od te godine Donja Koznica administrativno pripada Vladičinom Hanu, a Gornja Koznica Surdulici i ona se, zbog toga što je mala, sada smatra kao mahala sela Dikava. Donja Koznica, pod imenom Koznica se smatra i vodi kao posebno selo.

U storijskim izvorima iz srednjeg veka pominje se selo Koznica Kričanovska. Nju je priložio sevastokrat Dejan i 1355. godine potvrdio car Dušan Sv. Bogorodici u Arhiljevici. Po hrisovulji cara „Srba i Grka“ Uroša iz 1365. godine. selo „Koznica Kričanovska“ je sa drugim selima u okolini, data za izdržavanje manastira Hilandara. Kasnije (1379. i 1381. godine) selo Koznicu je carica Jevdokija Dejanovićka sa sinom Konstantinom potvrdila – priložila Hilandaru. Istoričari pretpostavljaju da se navedeni pomen odnosi na ovo selo u Grdeličkoj Klisuri.

Prilikom oslobađanja od Turaka 1878. godine Koznica je bila zatečena kao arbanaško-srpsko selo. Imalo je oko 10 kuća Arbanasa i 9 kuća Srba. Pomenute godine, čim je srpska vojska „probila front kod Grdelice“ svi Arbanasi su se iselili „u pravcu Skoplja“. U narodu se govori da su se koznički Arbanasi doselili iz Alakinaca u susednoj surduličkoj kotlinici. Oni su ovde, prilikom doseljavanja, zatekli Srbe, kojima su oduzeli najbolje njive. Imali su čiflik i u selu Dikavi. Sve arbanaške kuće nalazile su se u današnjoj Rupi ili Reka Mahale – oko današnje seoske škole. U ovom selu nije postojala džamija. Arbanasi su imali groblje u livadi sadašnjeg vlasnika Bogdana Markovića. Poslednja arbanaška kuća srušena je pre oko 50 godina.

Godine 1878. u selu Koznici, u Masuričkom srezu je popisano 13 kuća, sa 18 poreskih glava i ukupno 69 navodno nepismenih stanovnika.

Posle iseljavanja Arbanasa u Koznicu su se počeli naseljavati Srbi. Veći deo Srba doselio se iz susednog Ružića.

Seoska slava je Drugi dan Duhova. Tada se priređuje sabor oko krsta u mahali Ukovište. O većim praznicima meštani Koznice posećuju crkvu u Ružiću.