Istorija, tradicija, običaji-SELO MAZARAĆ

Mazarać je malo selo zbijenog tipa. U njemu se razlikuje dva kraja: Železarski i Cvetkoski. Nazivi su nastali po starijim i većim rodovima. Mazarić je 1952. godine imao ukupno 63 domaćinstava.

Mazarać leži da dodiru planinske padine na zapadu i aluvijalne ravni Južne Morave na istoku. Povoljna privredna odlika gornjeg položaja je u tome što se na padini javljaju paša i šumarica dok su u niziji njive.

Selište je zaravan na padini iznad Mazaraća, na pola sata hoda, na granici sa susednim Pribojem pa se računa i kao pribojsko. Na Selištu se nalaze ostaci od kuća i stari grobovi. Pomenute starine zaostale su od nekadašnjeg sela, koje je za vreme Turaka raseljeno. Na Selištu su sada njive, livade i izbija jedan izvor.

Mazarać nije staro selo.Osnovali su ga pre oko150 godina doseljeni su srpski rodovi koji su dolaze da rade na čiflik-sahibijskoj zemlji. Osnivači sela su preci rodova Pardavuci i Železarci. Ovi drugi su doseljeni iz Gornje Pčinje. Ostali rodovi doseljavali u posle osnivača sela i to za vreme turske vladavine. I njihovi preci dolazili su kao turski momci i čifčije.

U predanju meštana Mazaraća priča se o jednoj epidemiji kuge. Ona je vladala oko sredine XIX veka. Tada su meštani neko vreme živeli „po ridovi“. Pojedini umrli stanovnici od kuge sahranjivani su na Selištu.

Prilikom oslobađanja od Turaka 1878. godine veći deo Mazaraća zatečen je kao čiflik-sahibija Zenela i Ejupa. Manji, neplodniji, deo zemlje pripadao je Srbima. Pomenute godine Srbi su otkupili čiflik-sahibijsku zemlju.

Seoska slava je prvog četvrtka iz Duhova. Sabor se priređuje kod krsta. Za verske potrebe meštani posećuju crkve u susenim selima – Stublu i Korbevcu.