Mogućnost rszvoja seoskog turizma-selo Mrtvica

Ovo je veće selo na levoj strani Južne Morave. Kuće su raspoređene na temenu jedne jezerske zaravni visoke oko 400 metara i po višem zemljištu oko nje.

Stanovnici Mrtvice obiluju dobrom pijaćom vodom. Ima izvora i bunara. Najbolji su izvori: Studena Voda, Zidani Kladenac, Kolište, Šuplji Kladenac, Baba Stanina Česma itd. Prvi izvor izbija u planini.
Zemlje i šume.
Pojedini krajevi atara nose ove nazive: Pirga, Mađernica, Rupče, Trstena Bara, Brankovac, Ostra Čuka, Staro Selište, Mlado Selište, Čivutsko Kućište, Svinjarski Rid, Lešnjački Rid, Nerezina, Đurševa Deja, Milatica, Gradinište, Siputak, Lezinje, Kunje, Bogdanov Rid, Popova Livada, Baba Stankino Grot, Vučjo Aniče, Bogdanov Trap, Šaruljak, Bodalje, Lešje, Širina, Zmejkovica, Bučje, Preslap, Zmijina Bara, Stare Njive, Govedarski Put, Stojanova Bača, Petkov Čukar, Petkova Padina, Kameni Rid i Tursko Gumno.

Selo je razbijenog tipa. Razlikuju se mahale: Dolača, Trstena Bara, Rid, Ćosinci, Deda Aranđelovci, Ostrikovci, Padina, Preslap, Kusi Rid, Milatovica, Selo, Ramnište i Gradinište. Mrtvica je 1959. godine imala ukupno 110 domova.

U Mrtvici i oko nje postoje različite starine i karakteristični topografski nazivi. Oni jasno ukazuju da je ovde bilo stanovnika u ranije doba.
U severoistočnom delu Mrtvice nalazi se stenovito uzvišenje Mađernica na kome je crkva Sv. Bogorodice, građena od od 1831. do 1843. godine. U natpisu se pominju stanovnici Mrtvice – Marko Stankov, Nino Krstin, Milenko i Radovan. Pominju se i neka okolna sela – Palojce, Kržnice i Džep. Oko pomenute crkve postoje dva kružna zida sada u ruševinama. Zidovi su od kamena lepljeni malterom. Oko njih se mogu videti parčad od cigala i crepova. Ovo uzvišenje je sa severa ograničeno dubokom dolinom. Sa ostalih strana ono ime strme odseke. Po svemu sudeći ovde je nekada postojala stara tvrđava iz koje se mogao da štiti prolaz kroz Grdeličku Klisuru.
Pirga je potes blizu Južne Morave ispod pomenute tvrđave. Sada su tamo njive i livade jednom prilikom meštani su na tom potesu otkopali grobnicu zidanu od tankih cigala lepljenih krečom, dužine 3 a širine 2 metra. Po svoj prilici to je grobnica iz doba Rimljana.
Gradinište je dolina pored sadašnje crkve, odnosno pored ranije tvrđave.
Potesi Staro i Mlado Selište leže „u planini“ iznad današnjeg sela. Na tim selištima ima bukove šume, livada i njiva. Tu se nalaze pojedini grobovi sa pločama i krstovima i ostaci od grnčarije. Sadašnji stariji stanovnici Mrtvice kažu da je na pomenutim selištima živela „pravoslavna vera“.

U narodu se priča da današnja Mrtvica nije staro selo. Nju su, verovatno u 18. veku, osnovali preci današnjeg najstarijeg srpskog roda – Ognjanci. Posle njih su se naselili preci ovih rodova: Prićevci; Deda Markovci, Ćosinci i ostali.
U narodu se zapamtilo, da je u prvoj polovini 19. veka iznad Mrtvice vodila granica između Vranjskog i Leskovačkog pašaluka. Mrtvica je pripadala Vranjskom pašaluku.
Seoska slava je Drugi dan Duhova. Crkvena slava je Velika Gospojina, kada dolazi gosti samo kod crkve.
Na terasi, sastavljenoj od jezerskih sedimenata, postoje manje bare: Rupče, Trstena Bara, Brankovac i Lićevska Livada. Prve tri isušene su oko 1945.g a poslednja i danas ima vode. Ovde se skuplja atmosferska voda na podlozi koja je glinovita.

 Mrtvici i oko nje postoje različite starine i karakteristični topografski nazivi. Oni jasno ukazuju da je ovde bilo stanovnika još u ranije doba. U severoistočnom delu Mrtvice nalazi se stenovito uzvišenje Mađernica. Na temenu uzvišenja je crkva sv. Bororodice. Iznad ulaza crkve je ploča sa natpisom. Po njemu se vidi da je građenje crkve počelo 1831., a dovršeno je 1843. g. U natpisu pominju se i stanovnici iz Mrtvice: Marko Stankov, Nino Krstin, Milenno, Radovan. Pominju se i neka okolna sela: Palojce, Kržince, Džep. Oko pomenute crkve, na temenu uzvišenja Mađernice, postoje dva kružna zida sada u ruševinama. Zidovi su od kamena lepljenog malterom. Oko njih mogu se videti parčad od cigala i crepova. Pomenuto uzvišenje sa severa je ograničeno dubokom dolinom. Sa ostalih strana ono ima strme odseke. Po svemu izgleda da je ovde postojala važna stara tvrđava. Iz nje se mogao šititi prolaz kroz Grdeličku klisuru. Pirga je potes blizu J. Morave ispod pomenute tvrđave. Sada su tamo njive i livade. Jednom su seljaci na tom potesu otkopali grobnicu zndanu od tankih cigala lepljenih krečom. Dužina grobnice bila je oko 3, a širina oko 2 m. Na mestu grobnice sada je rupa. Po svojoj prilici to je bila rimska grobnica. Gradinište je dolina pored sadašnje crkve, odnosno pored ranije tvrđave. Potesi Staro i Mlado Selište leže „u planini“ visoko iznad današnjeg sela. Staro Selište je kod Spasove Čuke, a Mlado Selište je severoistočnije od Lešničkog Rida Na tim selištima ima bukove šume, livada i njiva. Zatim se nalaze pojedini grobovi (mesto Babin) sa pločama i krstovima, i ostaci od grnčarije. Sadašnji stariji stanovtiici Mrtvice kažu, da je na pomenutim selištima živela „pravoslavna vera“. Njihova su naselja propala „od neki prntisak“. U planini između Starog i Mladog Selišta je mesto Čivutsko Kućište. Ostataka od starina nema. U narodu se priča, da današnja Mrtvica nije mnogo staro selo. Nju su verovatno y XVIII veku, osnovali preci današnjeg najstarijeg srpskog roda Ognjanci. Posle njih su se naselili preci seoskih rodova: Prićevci, Deda Markovci, Ćosinci itd. U narodu se zapamtilo, da je u prvoj polovini XIX veka iznad Mrtvica vodila granica između Vranjskog i Leskovačkog pašaluka. Mrtvica se nalazila u prvom pašaluku. Seoska slava je drugog dana Duhova. Slavi se i crkvena slava V. Gospođa. Tada dolaze gosti ali ne po kućama, već samo oko crkve. Na terasi, sastavljenoj od jezerskih sedimenata, postoje manje bare: Rupče, Trstena Bara, Brankovac i Lićevska Livada. Prve tri isušene su oko 1945. g., a poslednja i sada ima malo vode. Ovde se skuplja atmosferska voda na podlozi koja je glinovita.